Περί (κυπριακής) “Εθνικής Βιβλιοθήκης” ο λόγος.

Η Ρήνα Κατσελή σε άρθρο της με τίτλο «Το μεγαλύτερο πολιτιστικό σκάνδαλο αν όχι έγκλημα: Πολιτισμένοι με αλτζχάιμερ η κυπριακή (εθνική βιβλιοθήκη), εφημερίδα Φιλελεύθερος (11 Αυγ. 2007),
επισημαίνει μεταξύ άλλων:

«…Την ίδια στιγμή σε νοικιασμένο υπόγειο στη βιομηχανική περιοχή Στροβόλου, λιώνουν τόμοι μοναδικών παλιών κυπριακών εφημερίδων και βιβλίων, που θα έπρεπε να συντηρούνται και να φυλάγουνται ως κόρη οφθαλμού, διότι περιέχουν αναντικατάστατες πληροφορίες για το παρελθόν μας. Εφημερίδες του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνων και μοναδικά βιβλία της Κυπριακής Βιβλιοθήκης που δεν έχει τα προς το ζήν, ούτε μπορεί να βάλει σωστές προταιρεότητες για να επιτελέσει σωστά τον προορισμό της. Ένα μεγάλο μέρος από τα χρήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Μέγαρο Πολιτισμού δόθηκαν με την προϋπόθεση πως αυτό το μέγαρο θα στέγαζε και την Κυπριακή (Εθνική) Βιβλιοθήκη, η οποία ηρωικά διαγράφηκε από το σχεδιασμό. Η στέγαση της Κυπριακής βιβλιοθήκης κρίθηκε περιττή! (Αν αυτό δεν είναι ξεγέλασμα αυτών που έδωσαν τα λεφτά δεν ξέρω τι είναι ξεγέλασμα). Εμείς εδώ θέλουμε μέγαρα πολιτισμού για πανηγύρια, τη μνήμη τι τη θέλουμε και τα βιβλία; Εδώ θέλουμε να πουμπουρίζουν οι τόποι από συναυλίες 15ης κατηγορίας, παναυΰρκα χωρίς μνήμη, όχι σιωπηλές βιβλιοθήκες, που περιέχουν βιβλία για προγόνους και για πράξεις που θέλουμε να ξεχάσουμε, και ερευνητές που να καταγράφουν βάσει πραγματικών στοιχείων το παρελθόν μας. Θέλουμε η πρωτεύουσα να γεμίσει μέγαρα εκθαμβωτικά, που να θαμπώνουν τον επισκέπτη (για να μη βλέπει τα πραγματικά μας χάλια και την κενότητα μας). Ο κύριος Υπουργός θέλει τους νέους πολιτισμένους, έτσι δηλώνει στη συνέντευξη που αναφέρθηκε πιο πάνω. Μα για να γίνει η νεολαία μας πολιτισμένη πρώτα πρέπει να μάθει να διαβάζει. Όχι να διαβάζει μόνο και μόνο τις γνωσιολογικές πληροφορίες για το δεδομένο επάγγελμα που θα εξασκεί ή εξασκεί, μα να μπορεί να διαβάζει και το πρόγραμμα του θεάτρου που θα τον μάθουμε να πηγαίνει να βλέπει και μετά να έχει την ικανότητα να πει σε μια καλοστημένη φράση τι είδε και πια είναι η άποψη του. Αυτό προϋποθέτει η Κυπριακή Βιβλιοθήκη να προγραμματίζει μοντέρνα προγράμματα με τα οποία οι νέοι από την προδημοτική μέχρι το Λύκειο να μαθαίνουν να διαβάζουν βιβλία λογοτεχνικά, ιστορικά, φιλοσοφία, ποίηση... Αντί αυτού το Κράτος έχει την εθνική μας βιβλιοθήκη να ψυχομαχεί μέσα σε πλαίσια και νοοτροπίες προϊστορικές.»

«..Μια εθνική βιβλιοθήκη που να εμπιστεύονται σε αυτήν οι πολίτες τις βιβλιοθήκες των προγόνων τους, που οι ίδιοι δεν ξέρουν που να τις βολέψουν και ένα σωρό άλλες λειτουργίες που αποτελούν τη βάση του πολιτισμού ενός κράτους. Κάτι ανάλογο της Βρεττανικής Βιβλιοθήκης. Αυτή τη στιγμή υπάρχει η Κυπριακή Βιβλιοθήκη που διέπεται από σχετική νομοθεσία, στην οδό Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, δίπλα από το δημαρχείο Λευκωσίας, που ουσιαστικά δεν ξέρει καν τον προορισμό της, σε ένα άθλιο στενόχωρο κτίριο. Το μόνο που κάνει είναι να εξυπηρετεί τους εντός των τειχών αλλοδαπούς και ένα περιορισμένο αριθμό δημοτών της Λευκωσίας, υπηρεσίες που πρέπει να δίνουνται από το Δημαρχείο της Λευκωσίας και όχι από την εθνική βιβλιοθήκη. Όλες οι πολιτισμένες χώρες, που σέβουνται τον εαυτό τους, έχουν η κάθε μια την εθνική της βιβλιοθήκη που τη φροντίζουν και τη στηρίζουν. Να πώ για τη Γαλλία; Ας μην πάμε τόσο μακρυά. Η γειτονική μας Αίγυπτος δεν λυπήθηκε τα κόστα για να έχει μια μνημειώδη εθνική βιβλιοθήκη στην Αλεξάνδρεια. Εμείς εδώ υπνώττουμε και δεν ξυπνούμε ούτε όταν μας δίνονται ευρώ από τα κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να στεγάσουμε την εθνική μας βιβλιοθήκη, απλά τα παίρνουμε και τα χρησιμοποιούμε για άλλους σκοπούς. Να πω, μπράβο μας; Το μόνο που εύχουμαι είναι πέρα από τους πυλώνες πολιτισμού, τους σχεδιασμούς του έντιμου Υπουργού Παιδείας και Πολιτισμού, και τα μνημειώδη μέγαρα πολιτισμού, να γίνει σωστή αξιολόγηση και να παρθούν οι σωστές αποφάσεις για να υπάρξει στην Κύπρο μια εθνική βιβλιοθήκη που να μπορεί να εκτελεί σωστά τον σοβαρό και πολυεπίπεδο προορισμό της, όπως γίνεται και στο εξωτερικό…»

Η πολιτεία στην Κύπρο (και ειδικά το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού) έχει δυστυχώς, αποδειχτεί κατώτερη των περιστάσεων! Ουδέποτε ασχολήθηκε σοβαρά με το θέμα «Βιβλιοθήκες» και «Βιβλία» με αποτέλεσμα σήμερα η κατάσταση να είναι τραγική.

Με μοναδική λαμπρή εξαίρεση τη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου, δεν υπάρχουν άλλες οργανωμένες βιβλιοθήκες στο νησί!
Βιβλιοθήκες με πολύ καλές και σπάνιες συλλογές χρήσιμες για τους ερευνητές, υπάρχουν στην Κύπρο (π.χ. Βιβλιοθήκη Μουσείου, Κυπριακή Βιβλιοθήκη, Βιβλιοθήκη Αρχιεπισκόπου Μακαρίου). Δυστυχώς όμως η κατάσταση τους (μη καταλογογραφημένο υλικό, ακατάλληλοι χώροι φύλαξης, ανεπαρκής αριθμός προσωπικού) καταντούν αυτές τις βιβλιοθήκες μη προσιτές, αν όχι μη προσβάσιμες!

Οι Εθνικές Βιβλιοθήκες σε κάθε χώρα, έχουν πολύ σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουν: Συντονίζουν τις υπόλοιπες βιβλιοθήκες, τις καθοδηγούν, ελέγχουν και προβάλουν την εθνική παραγωγή βιβλίου κάθε χώρας, κλπ.

Στην Κύπρο τον ρόλο αυτό (της «Εθνικής Βιβλιοθήκης») καλείται να παίξει η Κυπριακή Βιβλιοθήκη (ξαναθυμίζω το παράδειγμα της Εθνική Βιβλιοθήκη της Μάλτας – μιας χώρας πολύ μικρότερης από τη δική μας – που είναι στελεχωμένη με πάνω από 100 άτομα, ενώ η αντίστοιχη Κυπριακή Βιβλιοθήκη δεν έχει ούτε 10)!!!
Φυσικά και η Κυπριακή Βιβλιοθήκη ΔΕΝ μπορεί να ανταποκριθεί στο ρόλο της αφού στερείτε πόρων, ανθρώπινου δυναμικού και στήριξης από το Κράτος!

Με αυτά τα δεδομένα, προτείνω:
Μεταβίβαση της ευθύνης της Εθνικής Βιβλιοθήκης στην Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου!Σήμερα η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου (http://library.ucy.ac.cy/) είναι η μεγαλύτερη, τόσο σε όγκο υλικού όσο και σε προσωπικό αλλά ταυτόχρονα έχει αποδείξει ότι έχει την τεχνογνωσία και τα μέσα (τεχνολογικά και άλλα) για να διαδραματίσει αυτό τον ρόλο.

Η Κυπριακή Βιβλιοθήκη θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος της νέας «Εθνικής και Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης της Κύπρου» ενσωματώνοντας τη συλλογή και το ανθρώπινο δυναμικό της με τη νέα βιβλιοθήκη. Αν αυτό αποτελεί πρόβλημα, ας συνεχίσει η Κυπριακή Βιβλιοθήκη αυτόνομα σαν Δημοτική Βιβλιοθήκη Λευκωσίας!
Τέτοια επιτυχημένα παραδείγματα πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών που δρουν ταυτόχρονα και σαν «Εθνικές» υπάρχουν στο Ισραήλ (http://jnul.huji.ac.il/eng/) στην Ισλανδία (http://www.bok.hi.is/id/1011633) στην Κροατία (http://www.nsk.hr/home.aspx?id=24) , στα Σκόπια (http://www.nubsk.edu.mk/EngNUB1.htm), στη Βοσνία Ερζεγοβίνη (http://www.nubsk.edu.mk/EngNUB1.htm) κ.α.

Προσοχή όμως: Η διαχείριση της νέας Πανεπιστημιακής – Εθνικής Βιβλιοθήκης της Κύπρου, ας μην αφεθεί και πάλι στο Υπουργείο! Ας παραχωρηθεί στο Πανεπιστήμιο Κύπρου…